TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Bursa Şubesi, 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’nin 23’üncü yıl dönümünde Bursa’da Zelzele Gerçeği Paneli düzenledi.
BURSA (İGFA) – İMO Bursa Şubesi tarafından 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’nin 23’üncü yıl dönümünü anmak ve zelzele gerçeğini hatırlatmak için bir dizi aktiflik düzenlendi. Şube Konferans Salonunda gerçekleştirilen “Bursa’da Sarsıntı Gerçeği Paneli”nde akademik bakış açısı ile kentin sarsıntıya ne kadar hazır olduğu ele alındı. Panele, İMO Bursa Şube Lideri Dava Küçükkayalar, İdare Konseyi Üyeleri ve davetliler katıldı.
Bursa Uludağ Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ramazan Livaoğlu’nun moderatörlüğünde gerçekleştirilen panelde Bursa Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Eyübhan Avcı, Eskişehir Teknik Üniversitesi Yer ve Uzay Bilimleri Enstitüsü Dr. Öğretim Üyesi Muammer Tün, geoteknik ve jeofizik bilimleri açısından Bursa’nın depremselliğini değerlendirdiler.
Açılış konuşmasını gerçekleştiren İMO Bursa Şube İdare Konseyi Lideri İdeal Küçükkayalar, Marmara Depremi’nin yıl dönümünde, akademik bakış açısıyla kentin durumunu gözler önüne sermenin bedelli olduğunu belirterek, panelden çıkacak sonuçların ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının faydalanabilecekleri formda hazırlanıp sunulacağını söyledi.
TÜN: BURSA’DA TAŞ TAŞ ÜSTÜNDE BIRAKMAYAN FAY ÇİZGİSİ YERİNDE
Ardından birinci sunumu gerçekleştiren Eskişehir Teknik Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Muammer Tün, Bursa’nın tektonik ve jeofizik açıdan ne durumda olduğunu, AFAD ile birlikte yürütülen çalışmalarını anlattı. Bursa ve etrafında canlı fay sınırları ile ilgili araştırmalar yürüttüklerini kaydeden Tün, Bursa’daki en büyük sismik tehlike Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun en güney kolu, Bursa 1855 yılında yaşanan sarsıntı Hasanağa’dan başlayan ve Kestel’e uzanan noktada taş taş üstünde kalmamış. Ağır yıkımlar olmuş. Bu hasarı meydana getiren fay MTA Canlı Fay Haritasında yok. Bunun ile araştırmalar geçmişten günümüze yapılmış. Biz de bu bulgulardan yola çıkarak çalışmalar yaptık. 2020 yılında Ankara Üniversitesi, Kocaeli Üniversitesi ve Eskişehir Üniversitesi işbirliğinde AFAD ve Mahallî İdarelerin katkılarıyla saha çalışmaları yaptık. Bu fay çizgisinin yerinde olduğunu tespit ettik” dedi.
TÜN: RİSK İDARESİ ETABINDA MEYYİT TOPRAĞI SERİLMİŞ BİR COĞRAFYA GİBİYİZ
Bu fay sınırının belirlenip yapıların buna nazaran tasarlanmasının kıymetli olduğunu vurgulayan Dr. Öğretim Üyesi Tün, “Risk idaresi evresinde harcadığımız emek, kaynak, kriz anındaki harcayacağımız 7 ünitelik kaynağın içinden 1 ünite ediyor. Fakat risk idaresi basamağında meyyit toprağı serilmiş bir coğrafya üzereyiz. Biz o bir ünitesi istiyoruz bunun için kaybedecek bir saniyemiz yok. Krizde 7 ünitenin karşılamayacağı can kayıpları yaşayabiliriz. Örneğin tespit edilen fay çizgisi Acemlerdeki köprünün altından geçiyor. Köprüler bir afet anında can damarı özelliği yaşıyor ulaşım için kritik. O köprü ayakta kalmazsa Bursa’nın can damarlarından birisi kesilecek. Bursa’da sarsıntı tehlikesi var mı? Birtakım araştırmacılara nazaran 2 bin yıl sarsıntı olmayacak, Kimi araştırmacılara nazaran her an 7 büyüklüğünde sarsıntı olabilir. Bursa bir havza bu nedenle etrafındaki fay sınırlarının da önemli bir yer reaksiyonu tesiri olacak. Biz neye nazaran risk idaresi yapmalıyız bu gün 7 büyüklüğünde sarsıntı olacakmış üzere risk idaresi yapmalıyız” diye konuştu.
Deprem tehlikesi yüksek vilayetlerde bilgilerin bir an evvel hazırlanması gerektiğini tabir eden Tün, dirençli binalar ve dirençli yapılar için daima birlikte çalışmaya davet etti.
AVCI: YER İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER ES GEÇİLİYOR
Bursa Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Eyübhan Avcı, Bursa’nın taban yapısı ile ilgili bilgilendirmelerde bulundu. Kentin ayrıntılı bir yer haritasını oluşturmak için çalışmalar başlattıklarını anlatan Avcı, kentsel dönüşüm ve yeni yapılar için yol haritası olabilecek çalışmalar yürüttüklerini kaydetti. Bursa’da sarsıntı durumunda düşünceli olan taban özellikleri olduğunu lisana getiren Avcı, kentin sıvılaşabilir ve yumuşak kil tabanına sahip olduğunu vurguladı.
Doç. Dr. Eyübhan Avcı, eğimli yerlerde ve düz yüzeylerde sıvılaşabilecek bir yere sahip Bursa’nın bilhassa eski yapılarında, 99 öncesi yapılarında yer iyileştirmeleri yapılmadığı için risk olduğunu belirterek, “Eski yapılarımızın durumu nedir? Bununla ilgili çok büyük belirsizlik var. Yerle ilgili değerlendirmeler es geçiliyor. Yapı sıvılaşabilir bir zonun üzerine oturduysa ne yapılacak? Üst yapının da performansı berbatsa zelzele anında kaçınılmaz bir hasar oluşturacaktır” dedi.
AVCI: YALNIZCA ÜST YAPININ DEĞİL YERİNDE DÜZGÜN TASARLANMASI GEREKLİ
1964’te Japonya Niigata’da meydana gelen zelzeleden örnekler veren Doç. Dr. Avcı, sıvılaşmanın yaşandığı tabanlarda üst yapılarında âlâ durumda olmadığı düşünüldüğünde hasar ve kayıpların artacağına dikkat çekti. Bursa’nın sıvılaşabilecek bir tabana ve inançsız üst yapılara sahip olduğunu hatırlattı. Avcı, üst yapıların tasarımı için günümüzde muhakkak bir yol alındığını tabir ederek şunları söyledi:
“Sadece üst yapının değil yerinde uygun tasarlanması gerekli. Bursa eğimli yerler üzerine heyeti ve çok sayıda istinat duvarı var. Uygulamalar gerçek yapılmazsa bir sarsıntı anında yıkılması kelam konusu. Yamaç molozunun üzerine yapılmış yapılarımız var. Zelzele anında sıvılaşma ile birlikte heyelanlar artabilir. Bu nedenle ayrıntılı yer haritasının çıkartılması gerekli, üst yapının yeterli tasarlanması kâfi değil yere de hakim olmanız gerekli. Bursa’nın yer haritasının oluşturulması için çalışmalar başlattık. Ankara Yolu’nun üst kısmında kalan Hürriyet Mahallesi’nden Gürsu’ya kadar Osmangazi – Yıldırım Belediyesi ve Büyükşehir Belediyesi’nin katkıları ile taban haritalarını oluşturmaya başladık. Yeni yönetmelik ile yeni yapılarda iyileştirmeler yapılıyor ancak kaçak yapılarda yer ile ilgili sorun olursa ne olur bunu görmek istedik. Çalışma sonunda bunu kentin geneline yaymak istiyoruz. Haritayı çıkarttıktan sonra geliştirdiğimiz bor temelli bir materyal ile taban uygunlaştırmayı sağlamak istiyoruz. Bu gereç yer içindeki boşluklara yerleşiyor yeri katı bir kütle haline getirip sıvılaşmayı önlüyor. Maliyet güzelleştirme için kıymetli bu nedenle ekonomik bir tahlil üretmeye çalıştık ayrıyeten etraf dostu doğal madenlerden elde edildiği için yer altı suyuna karıştığında tehlike oluşturmayacak.”
LİVAOĞLU: BURSA SARSINTIDAN KORKMALI
Bursa Uludağ Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ramazan Livaoğlu, araştırmaları süren Bursa’daki fay sınırı ile ilgili değerlendirmede bulunarak, “Bir fayın fay sayılabilmesi için MTA’nın haritasına girmesi gerekli Muammer Tün hocamızın araştırdığı fay çizgisi MTA’nın haritasında olması gerekli. Bu araştırma yapılarımızın tasarımı için kıymetli mevcut risklerin içine bir risk daha konulmuş olacak. Marmara’da oluşan faylanma nedeniyle de Bursa tehlike altında, daima İstanbul’u konuşuyoruz lakin Bursa daha büyük tehlike altında. Bursa zelzeleden korkmalı” diye konuştu.
LİVAOĞLU: ZELZELEYE HAZIRLIK KONUSUNDA SORUN UYGULAMADA
‘Riski oluşturan şeyler insanların yaptıkları eserler, zelzelenin neden olduğunu biliyoruz fakat insan ögesinin devreye girmesiyle zelzelede kayıplar yaşıyoruz’ diyen Prof. Dr. Livaoğlu şöyle devam etti:
Biz tedbir almadığımız için ekonomik kayıplar yaşıyoruz. Tehlike var olduğunu sarsıntıdan sonra görüyoruz. Zelzeleden evvel görmediğimiz için bu tehlikeleri fark edemiyoruz. Fay sistemleri üzerindeki sarsıntıları, neler yaşandığını görüyoruz mühendislik açısından ne yaptık? derseniz. Evrak üzerinde hoş şeyler yaptık. 1945 yılından 2018 yılına kadar sarsıntı haritalarına baktığımızda büyük farklılık yok. Araştırmalar yapıldıkça tehlike haritaları geliştirildi. Ana tehlikeleri biliyoruz fakat bizim sorunumuz uygulamada. 1972 yönetmeliğine nazaran yapılmış bir yapının 99 sarsıntısını ayakta atlatması mümkün. Bizim yanılgımız uygulamada. Yapının yönetmeliğe uygun yapılıp yapılmadığında. Yazılı metinde sıkıntımız yok, uygulamada ve uygulamaların denetlenmesinde problemler var. Türkiye’de insanların en ağır yaşadığı bölgelerde yaşıyoruz. Pekala Bursa’da durum ne? Bir öğrencimiz tez kademesinde 2018 yılında Kentsel dönüşüme başvurmuş 2 bin 244 yapının içinden rastgele seçilmiş 500 adet yapı üzerindeki istatistikleri araştırdı. Osmangazi- Yıldırım- Nilüfer’den rastgele seçilen yapılardan 303’ü Nilüfer’deydi. Seçilen yapıların yüzde 55’inin ruhsatı var, yüzde 35’i kaçak, yüzde 10’u projeye uygun yapılmış. İmal yılına nazaran baktığımızda yapıların en ağır tekabül ettiği yıllar 94 ile 98 ortası aslında nispeten yeni yapılar. Kat yükseklikleri birçoklarının 5 katlı. Taban etüt raporları ile evraktaki yapıların beyan edilmiş yer sınıflarına ne kadar uyduğuna baktık. Birden fazla uygun değil. Projelerin beton basınçlarını ve donatı sınıflarını, oranlarını incelendiğinde yılların bize bir şey öğretmediğini görüyoruz.”
Livaoğlu, durum değerlendirmesinin akabinde 2018 yılında çıkan Zelzele Yönetmeliği ile gelen yenilikleri aktardı.
Panel, İMO Bursa Şube İdare Şurası Lideri İdeal Küçükkayalar’ın akademisyenlere teşekkür plaketlerini sunmasıyla son buldu.
